Van iemand met wie je je emotioneel sterk verbonden voelt (familie), kan een onzorgvuldige opmerking of even het hoofd afwenden al een verwoestende uitwerking hebben. Als je verbondenheid met dit familielid veilig en sterk is, lukt het om goed om te gaan met deze gevoelige momenten, maar soms gooien deze momenten echter de spreekwoordelijke olie op het vuur. In alle familierelaties kan dit voorkomen. Hoe ontstaan ze, hoe herken je deze momenten en hoe ga je ermee om zodat het niet escaleert, maar juist leidt tot meer verbondenheid?
Veiligheid en verbondenheid
Voor een goede familierelatie zijn veiligheid en verbondenheid onmisbaar voor een langdurige en hechte band. Het is ook datgene waar iedereen in deze relatie behoefte aan heeft. Ieder mens probeert daar op zijn of haar eigen wijze in meerdere of mindere mate uiting aan te geven, met wisselend succes. Toch worden we, ondanks alle goede bedoelingen, allemaal wel eens gevangen door een onderlinge wisselwerking van negativiteit. Als deze niet worden gesignaleerd en doorbroken, leidt dit niet zelden tot ongewenste gevolgen. Op den duur wordt deze negatieve manier van communiceren zo’n gewoonte dat de relatie op losse schroeven komt te staan. Met scheiding, bedrijfssplitsing of achterwege blijven van een bedrijfsovername tot gevolg.
Hoe ontstaat het?
Een meningsverschil of ruzie met een dierbare in een familierelatie kan ervoor zorgen dat we aan onszelf gaan twijfelen, terwijl we juist van onze naasten de erkenning zo hard nodig hebben. Het gevolg kan zijn dat we daardoor extra goed ons best gaan doen om ons gelijk te halen. Helaas ontaardt dit niet zelden in juist het tegenovergestelde.
- We gaan duwen en trekken om de ander te overtuigen. De ander ervaart deze druk als kritiek en schiet in de afweerstand, met als consequentie dat beiden elkaar vooral gaan wijzen op elkaars fouten en ongelijk. Er ontstaat als het ware een spel ‘wie doet het fout?’.
- Ook kan het gebeuren dat het op een negatieve manier prikkelen van de ander een gewoonte is geworden. Een negatieve reactie is in elk geval beter dan géén reactie.
- Voorts is het ook mogelijk dat de partijen elkaar steeds meer negeren. Ze gaan de confrontatie in feite uit de weg, terwijl de spanning voelbaar blijft.
Alle drie deze patronen van miscommunicatie hebben in de kern eigenlijk hetzelfde doel. In een familierelatie zoeken we liefde, geborgenheid, vertrouwen en erkenning. In feite zoeken we naar een relatie waarbinnen het niet bedreigend is om onszelf kwetsbaar of onzeker op te stellen. Voor velen is het echter niet eenvoudig om deze onzekerheid of twijfel aan de ander uit te spreken, laat staan positief te verwoorden. We worden in een cumelabedrijf bovendien gemakkelijk meegezogen in de hectiek en de drukte van alledag. En we vinden daardoor te weinig tijd en rust om de werkelijke diepere gevoelens uit te leggen, waardoor de afstand tussen beiden ongewild blijft bestaan of zelfs groter wordt.
Hoe herkennen we die momenten?
Om in te zien dat we in de familierelatie zo destructief communiceren, is het van belang in staat te zijn afstand te nemen van de inhoud van de discussie. Beiden moeten er als het ware van buitenaf naar kunnen kijken. Het gaat immers niet zozeer over de details van de woordenwisseling. Als de één de ander blijft aanvallen, wordt de ander noodzakelijkerwijs gedwongen in de verdediging te schieten. Het is goed te beseffen dat beiden elkaar meesleuren in dit proces. Ongewild maken beiden het elkaar onmogelijk zich open en ontvankelijk op te stellen. Als we dit herkennen, is het van groot belang te beseffen dat het verbeteren van onze communicatievaardigheden misschien een kleine stap in de goede richting is, maar absoluut niet dé oplossing voor het probleem. De kern van het probleem zit dieper. Het betreft in zo’n geval namelijk een roep om onvoorwaardelijke verbondenheid en vertrouwen binnen deze familierelatie. Als dit besef doordringt, begrijpen we dat niet zozeer de partner in de familierelatie de veroorzaker van het communicatieprobleem is, maar dat de manier van communiceren waarin de partijen verzeild zijn geraakt de angel is die moet worden verwijderd. Uiteindelijk kan het alleen worden hersteld als beiden de handen ineen kunnen slaan en in gezamenlijkheid dit probleem kunnen aankijken, aanvaarden en oppakken.
Hoe gaan we ermee om?
Herken je bovenstaande beschreven miscommunicatie? Dan is het belangrijk jezelf af te vragen hoe je hiermee om kunt gaan. Onderzoek welke van de drie patronen het meest herkenbaar is. Ben jij degene die de ander vooral op zijn of haar fouten wijst, bent jij de negatieve prikkelaar of trekt je je liever terug? Blijf onthouden dat het er niet om gaat wat de feitelijke aanleiding voor de ruzie was. Uiteindelijk streef je samen naar een sterke en veilige band binnen deze familierelatie. Kies een rustig moment waarop je het met de partner binnen deze familierelatie bespreekbaar maakt. Vraag hem of haar of hij of zij dezelfde gevoelens ervaart. Spreek met elkaar af om de verkeerde gewoonten die je met elkaar hebt laten ontstaan écht aan te kijken. Geef ze bijvoorbeeld een naam, waardoor je als een dergelijk patroon zich voordoet het kunt benoemen en er samen afstand van kunt nemen.
Probeer ook met de ander te delen onder welke omstandigheden je de relatie met hem of haar niet als veilig ervaart. Verval tijdens deze gesprekken niet in hoogdravende opmerkingen of verhullende beschuldigingen, zoals “Als jij weer eens moeilijk doet…” Of: “Zoals gebruikelijk…”. Ren niet door in je werk, maar probeer elkaar écht iets te zeggen en je diepste gevoelens uit te leggen. Bijvoorbeeld: “Als wij ruzie maken over de planning van het werk, ervaar ik onze relatie niet als veilig.” Of: “Ik heb de neiging om weg te lopen. En ik doe dat omdat ik zo probeer om te gaan met de moeilijke gevoelens als wij ruzie maken.” Pas als het samen lukt om de negatieve patronen te herkennen, wordt je je er beiden van bewust dat je gevangen zit. Dan ben je zover om deze patronen samen te doorbreken. Je familierelatie, levensvreugde én bedrijf zullen er wel bij varen.
De eerste stap
Durf jij in de spiegel te kijken, verantwoordelijkheid te nemen en de eerste stap te zetten? Maar lukt het niet om zelf het initiatief te nemen? Laat dan dit artikel eens lezen door je partner of familierelatie. Vraag hem of haar wat hij of zij ervan vindt en dat je er graag over wilt praten. En onthoud: verander de ander, begin bij jezelf. Want ‘bij de weerstand moet je zijn’, daar is de meeste winst te halen!
Nieuwsgierig geworden en wil je meer weten? Lees ‘Houd me vast’ van schrijver dr. Sue Johnson, ISBN 978 90 215 5268 2, Uitgeverij Kosmos.
