Het mag wel, maar doe het niet

Voor de export van gehygiëniseerd digestaat en gehygiëniseerde drijfmest naar Frankrijk gelden specifieke regels. Beide mogen op basis van de Dierlijke Bijproductenverordening naar Frankrijk  worden vervoerd, maar ze mogen volgens een Franse NFU-norm niet zonder nacompostering op Franse landbouwgrond worden toegepast. Dit nacomposteren is onmogelijk voor vloeibaar digestaat of vloeibare mest. Het lijkt erop dat niet alle Franse boeren hiervan de op de hoogte zijn, hetgeen mogelijk wordt veroorzaakt door het feit dat er binnen Frankrijk andere regels gelden. Franse vergisters kunnen namelijk wel digestaat op Franse landbouwgrond brengen zonder dat nacompostering nodig is. 

Je zou kunnen zeggen: wij mogen het digestaat en de drijfmest exporteren naar Frankrijk en het is het probleem van de Franse boer als hij dat niet mag toepassen. Dan moet die zijn huiswerk maar beter doen. Daar zit zeker wat in, maar tegelijkertijd zitten daar ook risico’s aan. Niet alleen juridische risico’s (daarover hierna meer), maar ook de positie van Nederland als exportland en mogelijke consequenties voor andere exportproducten. De Nederlandse veehouderij en in het bijzonder de varkenshouderij is voor de afzet van het mestoverschot sterk afhankelijk van export naar Frankrijk. Dat land is (in kilogrammen fosfaat) inmiddels de grootste afzetmarkt voor mestproducten. In het belang van deze afzet is het daarom niet verstandig je van de ‘domme te houden’. We hebben als hele agrarische sector, inclusief de meststoffendistributie, een groot belang bij de afzet van mestverwerkingsproducten in Frankrijk. Deze exportpositie zouden we niet in gevaar moeten brengen door onverstandige keuzes. 

Juridische risico’s 

Stel nu dat de Franse boer na levering bij jou begint te klagen dat hij het digestaat of de drijfmest uit Nederland niet mag toepassen op zijn land. Wat doe je dan? Het is allereerst van belang om onderscheid te maken tussen de verschillende regels en voorschriften. Enerzijds hebben we te maken met nationale toezichthouders en wet- en regelgeving (bestuursrecht) en anderzijds met contractuele afspraken tussen twee zakelijke partijen: de Franse boer en de Nederlandse exporteur (civiel recht). Het exporteren van het digestaat is toegestaan op grond van de Nederlandse en Europese wet- en regelgeving, waardoor handhaving van toezichthouders vooralsnog niet te verwachten valt (bestuursrechtelijk). Daarom gaan we daar in dit artikel niet verder op in. 

Klacht Franse boer 

De Franse boer zou natuurlijk wel kunnen klagen bij de Nederlandse exporteur dat hij iets heeft gekocht wat hij volgens de Franse wetgeving vervolgens niet mag gebruiken. Wanneer de Franse boer kan aantonen dat de Nederlandse exporteur kennis had van deze regelgeving, maar daar niet voor heeft gewaarschuwd, lijkt de Franse boer een goed punt te hebben (civielrechtelijk). 

De vordering van de Franse boer moet in beginsel naar het Nederlandse recht worden beoordeeld. Dit volgt ofwel uit de overeenkomst of uit de algemene voorwaarden waarin de partijen het Nederlandse recht van toepassing hebben verklaard (tenzij expliciet het Franse recht van toepassing is verklaard), ofwel uit het Europese recht, waarin is bepaald dat het recht van het land van de dienstverlener van toepassing is. 

De agrarische sector heeft een groot belang bij de afzet van mestverwerkingsproducten in Frankrijk 

In het Nederlandse recht kennen we contractvrijheid. Dit betekent dat partijen in principe vrij zijn om te bepalen met wie zij een overeenkomst sluiten en wat er in een overeenkomst wordt opgenomen. En wat je belooft, moet je nakomen. Daarbij maakt het dus verschil of je enkel transporteur bent of ook de verkoper, want zij maken verschillende beloftes. 

Transporteur en verkoper 

Een transporteur is alleen verantwoordelijk voor het verzorgen van het transport en niet zozeer voor wat hij levert (behalve als er tijdens het transport wat zou gebeuren). Een mesttransporteur kan in beginsel op grond van de Nederlandse wet dan ook niet door de Franse boer worden aangesproken op het feit dat het digestaat en de drijfmest niet mogen worden toegepast in Frankrijk.  

Wanneer de transporteur ook de verkoper is van het digestaat of de drijfmest is de transporteur dus ook op de hoogte van het feit dat het digestaat of de drijfmest niet is nagecomposteerd. De vraag die dan volgt, is natuurlijk of de transporteur bij de Franse boer moet melden dat die de mest niet kan toepassen.  

Bij het sluiten van een overeenkomst geldt voor de koper een onderzoeksplicht. Dat houdt in dat de koper aan de verkoper moet vragen of het product geschikt is voor wat hij ermee wil doen. De verkoper heeft op zijn beurt een informatieplicht. Hij moet vertellen wat hij weet van het product. Conform artikel 7:17 van het Burgerlijk Wetboek dient de afgeleverde zaak te beantwoorden aan de overeenkomst, waarbij de aard van de zaak en mededelingen die de verkoper heeft gedaan een rol spelen. In elk geval mag de koper verwachten dat de zaak de eigenschappen bezit die voor een normaal gebruik nodig en voldoende zijn.  

Concreet betekent dit dus ook dat van belang is wat partijen zijn overeengekomen. Is bij of tijdens het sluiten van de overeenkomst duidelijk gemeld wat de kwaliteit van het geleverde digestaat of drijfmest is - bijvoorbeeld door ook expliciet te melden dat niet is nagecomposteerd - dan zal in elk geval geen sprake zijn van een wanprestatie omtrent hetgeen is geleverd. Bij een wanprestatie is de schuldenaar verplicht de schade die de schuldeiser lijdt door elke tekortkoming in de nakoming van de overeengekomen verbintenis vergoeden, tenzij de tekortkoming de schuldenaar niet kan worden toegerekend. 

Plichten koper en verkoper 

Is het feit of er is nagecomposteerd door de verkopende partij in het midden gelaten, dan kan de vraag opkomen of de verkoper hiervoor had moeten waarschuwen. Weegt de mededelingsplicht van de verkoper zwaarder of de onderzoeksplicht van de koper? Wanneer een verkoper bekend is met informatie die relevant is voor de verwachtingen van de koper met betrekking tot de eigenschappen en bestemming van de zaak, dan moet de verkoper de koper hiervan op de hoogte te stellen. Doet de verkoper dit niet, dan kan aan een koper niet worden tegengeworpen dat er onvoldoende onderzoek is gedaan, zelfs niet als diezelfde koper onvoorzichtig is geweest. Hier kan echter een uitzondering op worden gemaakt onder bijzondere omstandigheden, zoals een deskundige en ervaren koper. 

Ons advies: meld expliciet bij je Franse klanten dat de mest niet is nagecomposteerd 

In dit geval hebben we het over een Nederlandse verkoper en een Franse koper, allebei deskundige partijen. Het zal niet zonder meer van een Nederlandse verkoper kunnen worden verwacht dat hij een Franse boer wijst op de lokale regels omtrent het toepassen van digestaat. De verkoop en het transport an sich zijn immers toegestaan. En het uitzoeken van Franse regels en uitzonderingen is niet eenvoudig. Daarnaast kost het starten van een internationale civiele procedure veel tijd en geld. Dat kan een drempel vormen, maar is zeker wel mogelijk. 

Eerlijkheid siert de mens. Daarom is ons advies: meld expliciet bij je Franse klanten dat de mest niet is nagecomposteerd en voorkom nare en ingewikkelde juridische discussies.