Half juni kwam het nieuws naar buiten dat er nog steeds geen zicht is op minder graafschades en dus een trendbreuk. Het maakte veel los onder grondroerders, die gretig gebruik maakten van de mogelijkheid om op Facebook hun ervaringen te delen. De foto’s bij dit artikel zijn ook afkomstig uit die reacties. Wat vooral uit de reacties naar voren komt, is dat grondwerkers, machinisten en ondernemers graag willen meedenken en willen helpen om de schades te voorkomen, want zelf balen ze er ook enorm van. Ook maken ze zich zorgen over het toenemend aantal kabels en met name het groeiende aantal meters glasvezel in de grond.
Zie ik dat er geen proefsleuven zijn gemaakt, dan laat ik zelf voorafgaand aan een werk proefsleuven maken
Verantwoordelijkheid opdrachtgever
Een terugkerend element in de reacties is de ligging van kabels en leidingen. Ben van Woudenberg van Gebr. Schep BV legt uit hoe hij voorkomt dat zijn bedrijf met schades te maken krijgt. “Ik kijk eerst of er door de opdrachtgever proefsleuven zijn gemaakt wanneer een nieuw werk start. De opdrachtgever is sinds de invoering van de CROW 500 tenslotte verplicht om voorafgaand aan een project proefsleuven te laten maken”, stelt Van Woudenberg. “Zie ik dat er geen proefsleuven zijn gemaakt, dan laat ik zelf voorafgaand aan een werk proefsleuven maken, wat door de opdrachtgever moet worden betaald. Controleer dus of ze bij een bestek inbegrepen zitten en zo niet, ga dan het gesprek met de opdrachtgever aan. Die kosten moet je bij de opdrachtgever kunnen neerleggen”, benadrukt de ondernemer. “Klopt het niet, dan haal je de leidingbeheerders erbij en kun je aanspraak maken op meerwerk”, aldus Van Woudenberg. Hij maakt heel duidelijk dat het uiteindelijk de opdrachtgever is die van tevoren moet kijken of het klopt, maar dat je er ook zelf goed bovenop moet zitten.
Digitale Klic-viewer
Sinds 1 april is het verplicht om een digitale Klic-viewer op het werk te hebben. Daarmee is de zogenaamde ‘gelaagde’ pdf vervangen door een vectorbestand. Dat is een grote hulp voor grondroerders, zo blijkt. Meerdere bedrijven melden namelijk dat ze de laatste tijd minder schades hebben en geven aan dat ze dit toch als de reden daarvoor zien. “Je haalt er veel meer informatie uit, zoals de diepte, de breedte enzovoort. Ook kun je er direct opmerkingen bij plaatsen”, luidt één van de reacties.
Sinds 1 april is het verplicht om een digitale Klic-viewer op het werk te hebben
Het is een goede steun in de rug, maar wat nu als je een verhuurbedrijf bent? “Voor zo’n bedrijf kan het lastiger zijn”, zegt Van Woudenberg. “Dat komt met zijn graafmachine op een werk zonder deze voorinformatie en moet soms ook nog werken zonder grondwerker. Vraag daarom als kraanmachinist of opdrachtnemer altijd om de kabel- en leidinggegevens, want de graver wordt altijd aansprakelijk gesteld voor een kabel- of leidingschade. Dat kan best wel wat tijd kosten, maar neem altijd de tijd die nodig is”, raadt Van Woudenberg aan.
Er wordt gekeken naar de mogelijkheden van een uniform schadeformulier voor kabel- en leidingschade
Dat het vaak de graver is die aansprakelijk wordt gesteld voor kabel- of leidingschades is ook het eerste wat Nico Willemsen, beleidsmedewerker Grondverzet en Cultuurtechniek bij Cumela, noemt als oorzaak van het uitblijven van een trendbreuk. Herman Arissen van Cumela Verzekeringen vult aan dat er van de zijde van de verzekering wel wordt geprobeerd om schades terug te leggen bij netbeheerders en opdrachtgevers, maar dat dit in de praktijk heel lastig blijkt te zijn.
Goede voorbereiding
“Gaat er in de voorbereiding iets fout door toedoen van een ander, dan moet het ook zo zijn dat die andere partij zijn verantwoordelijkheid neemt”, zegt Willemsen. “Het is heel erg ontmoedigend als je precies volgens de richtlijn werkt, zoals Schep BV en heel veel andere ondernemers in onze sector, en er wordt toch een schade veroorzaakt doordat een kabel of leiding op een heel andere plek lag dan aangegeven. Zeker als een netbeheerder in de voorbereiding niet wilde komen kijken en praten over het werk. Pas als netbeheerders die in de voorfase in de fout zijn gegaan sorry zeggen, erkennen dat zij in de fout zijn gegaan en zeggen dat ze de schade niet op de eigenaar van de machines verhalen, gaat er in het veld iets veranderen. Zolang ze daar niets mee doen, worden grondroerders ook lakser.”
Willemsen heeft daarom in het Kabel en Leiding Overleg (KLO) een werkgroep opgericht, waarin ook Arissen zitting heeft, die werkt aan implementatie van de CROW 500 bij schadeafhandeling. “Deze werkgroep onderzoekt onder andere de mogelijkheden van een uniform schadeformulier voor kabel- en leidingschade, zoals het bekende Europese schadeformulier.”
Tussen netbeheerders blijken er grote verschillen te bestaan. Zo wordt KPN vaak genoemd als een partij die in de voorbereidende fase lastig te bereiken is en zelden ingaat op een verzoek om te komen kijken. Daar tegenover staat een partij als Liander, die werkt met een preventieteam. “Wij krijgen jaarlijks ongeveer 300.000 Klic-meldingen. Die gaan door een risicomodel heen en bij de meest risicovolle meldingen ondernemen we stappen”, legt Geert Roerdinkholder, senior assetmanager bij Liander, uit over hoe ze daar te werk gaan. In het geval van Liander betekent graafschade overlast, maar ook een direct gevaar voor de veiligheid, omdat het dan gaat om gasleidingen en elektriciteitskabels. In totaal werkt Liander met een team van dertig mensen en een binnendienst van tien mensen en probeert het optimaal bereikbaar te zijn. Kijkend naar de schades heeft de netbeheerder het idee dat de meeste grondroerders de schade wel melden. “Ze voelen zich verantwoordelijk”, zegt Roerdinkholder.
Verschillen in werken
De verschillen tussen de handelwijzen van de netbeheerders worden mede ingegeven door de aard van de kabels. Zo gelden er voor gasleiding specifieke regels, maar voor datakabels zijn die er niet. Desmond Post, adviseur bij KPN, zegt dat de kabels van KPN op zestig centimeter diepte worden gelegd. Of dat daadwerkelijk is gebeurd, moet de gemeente of provincie controleren. En een afdeklint is niet verplicht…
Er wordt nu onderzocht welke materialen de reguliere werkzaamheden kunnen weerstaan
“Grondroerders weten dat vaak niet en denken dat het lint verplicht is”, zegt Arissen. Daar bovenop komt dat glasvezel kwetsbaar is. Wordt er ter controle een proefsleuf gemaakt, dan steek je met de schep snel door de kabel heen, vooral als je ook nog verwacht eerst een lint te vinden. “Daarom wordt nu onderzocht welke materialen de reguliere werkzaamheden kunnen weerstaan”, zegt Willemsen. “Als dat niet zo is, moet er een fysieke barrière worden aangebracht om te voorkomen dat het stuk gaat”, zegt hij. Luisterend naar de ondernemers is dit al een eerste stap naar minder schade.
Tegelijkertijd wordt het steeds voller in de grond en daardoor kan zelfs het werk van de ene netbeheerder gemakkelijk de kabel of leiding van de ander beschadigen. Uit de cijfers kwam naar voren dat er relatief veel schade wordt veroorzaakt door glasvezelprojecten. “Met KPN is daarom samen met de netbeheerders Liander, Stedin en Enexis een convenant gesloten waarin is afgesproken dat KPN de netbeheerder informeert waar en wanneer er glasvezelprojecten worden uitgevoerd”, zegt Roerdinkholder. “Vaak wordt er gewerkt met buitenlandse medewerkers en die moeten allemaal worden geïnstrueerd”, legt de assetmanager uit. “Wij willen dan het liefst zo vroeg mogelijk met de partijen in contact komen om dan samen met de projectleiding na te lopen hoe de medewerkers zijn geïnstrueerd en waar welke voorzorgsmaatregelen moeten worden getroffen.”
Los van de taalbarrière zijn de buitenlandse medewerkers ook niet gewend aan zoveel kabels en leidingen in de bodem. Nederland blijkt daarin vrij uniek te zijn.
En toch gaat het mis
Glasvezelprojecten veroorzaken schade, maar ze worden ook nog eens niet volgens de standaarden aangelegd, zo blijkt uit reacties op het Facebook-bericht over het uitblijven van een trendbreuk. Een greep uit de zaken die grondroerders tegenkomen: “Vijftien centimeter dekking en dat mag gewoon”, “Glasvezel op dertig centimeter diep of hoger en niet juist op Klic”, “Overal waar niets hoorde te lopen liep wat, en andersom net zo” en “De kabel liep over twee meter dertig centimeter op”. KPN werkt eraan om dit tegen te gaan, zegt het bedrijf. “Wij werken daarvoor met een kwaliteitsteam. Daarnaast is KPN continu op zoek naar verbeteringen in zijn kwaliteitsprocessen. Ook is de grondroerder altijd welkom om een melding te doen als die ziet dat het kabelleggen niet goed gaat”, zegt Post.
“Heb je dan toch schade, leg het dan goed vast”, zegt Van Woudenberg over het proces bij Schep. “Maak meteen foto’s en maak er een verslag van. Stel het niet uit, want daar heb je uiteindelijk jezelf mee. Wanneer een schade een afwijkende ligging betreft, meld deze dan ook via de website Afwijkende ligging bij het Kadaster (zie kader). Het is jammer dat de leidingbeheerder er dertig dagen over mag doen om uit te zoeken of er werkelijk sprake is van een afwijkende ligging. Wij merken wel dat sommige leidingbeheerders binnen een paar dagen reageren op de melding van een afwijkende ligging.”
Ook daar ziet Arissen ruimte voor verbetering. “Als je als ondernemer een reactie krijgt op het melden van een afwijkende ligging en dan ook nog te horen krijgt dat er wat mee wordt gedaan, stimuleert dat enorm. Nu is het niet duidelijk of en wat er met een melding wordt gedaan en die onduidelijkheid is er ook bij kabels en leidingen die niet meer worden gebruikt. Ze blijven te vaak liggen.”
Bij KPN is de grondroerder altijd welkom om een melding te doen als het leggen van kabels niet goed gaat
Controle op kosten
Om als grondroerder goed het werk te kunnen doen, blijken er nog veel zaken te moeten worden verbeterd bij de opdrachtgevers, want voor het ideale graafproces is eerst een zorgvuldige omgang met de kabel- en leidinginfrastructuur nodig: weten waar kabels en leidingen zich bevinden en dat op een goede manier met voldoende informatie vastleggen. “Gaat het dan toch mis, dan is het ook belangrijk dat er zorgvuldig met de kosten wordt omgegaan”, zegt Willemsen. Ook hier gaan er zaken mis. Zo blijken er netbeheerders te zijn die de afhandeling van de kosten aan commerciële belangenbehartigers overlaten en dat levert bedragen op waar de ondernemers hun twijfels bij hebben. “Het is wettelijk geregeld dat alleen de geleden schade mag worden verhaald”, zegt Post. Arissen zou liever zien dat schades ook via het Kadaster worden verzameld. “Wij zouden graag zien dat netbeheerders niet alleen kijken naar de wettelijke aansprakelijkheid, maar pas tot het claimen van schade overgaan nadat intern is beoordeeld of zij zelf hun werk in de voorbereiding goed -conform CROW 500 - hebben gedaan”, zegt Willemsen. Uiteindelijk is het in het belang van iedereen om de schades te voorkomen, maar is er nog volop ruimte voor verbetering. Zijn we CROW 500-proof op 1 januari 2022. “Nee”, zeggen degenen die we spraken. “We zijn er nog niet.”
Het is belangrijk dat er zorgvuldig met de kosten van een graafschade wordt omgegaan
