Van het overgrote deel van de landbouwpercelen in Nederland worden regelmatig bodemanalyses gemaakt. Vaak gebeurt dat als voorwaarde voor derogatie of fosfaatbemesting en in de akkerbouw meestal ook voor een goede onderbouwing voor het bemestingsadvies. De uitgebreide bodemanalyses bieden naast de bemestingstoestand veel meer informatie over de toestand van de bodem. Met deze informatie wordt vaak te weinig of niets gedaan en dat is erg jammer!
Het bijsturen van de pH-waarde vergt regelmatig onderhoud
De moderne bodemanalyses geven heel veel informatie over de bodem en worden steeds uitgebreider. Een voorbeeld hiervan is een rapportage over de bodembiologie. Om de uitkomsten van de analysegetallen duiding te geven, worden streefwaarden vermeld. Aan de hand van deze getallen kun je een redelijke beoordeling maken van de toestand van het onderzochte perceel. Toch is enige ervaring en kennis wel erg handig om zo’n analyse goed te kunnen begrijpen en om te weten welke acties je kunt uitvoeren om de bodem te verbeteren.
Bodemanalyses geven dus inzicht in de chemische, fysische en biologische aspecten van de bodemkwaliteit. Vaak kijken telers vooral naar de chemische kengetallen voor de bemesting. Dat is in mijn ogen onvolledig. Ook andere kengetallen zijn belangrijk om bij te sturen. Een aantal zal ik er hier kort toelichten.
pH-waarde
De pH-waarde geeft de zuurgraad van de grond weer. Een juiste zuurgraad is essentieel voor een goed functionerend bodemleven en een goede gewasgroei. Ook is de pH van grote invloed op de beschikbaarheid van nutriënten, de structuur en de bewerkbaarheid van de grond. De pH kan te laag zijn door verwaarlozing, maar ook te hoog door te veel kalkbemesting. Dat kan weer leiden tot uitspoeling van sulfaat naar het grondwater. Het bijsturen van de pH-waarde vergt regelmatig onderhoud en de juiste soort bekalking. Welke pH optimaal is, hangt ook af van het teeltplan en de grondsoort.
CEC (Cation Exchange Capacity)
De CEC (Cation Exchange Capacity), oftewel het klei-humuscomplex, geeft aan in hoeverre de bodem in staat is om vocht en mineralen te binden en af te geven aan de plant. Daarmee is de CEC het belangrijkste element dat iets vertelt over de opbrengstpotentie van de grond. Je kunt de CEC zien als een ‘batterij’. Hoe groter de batterij is, hoe meer mineralen en vocht erin passen. Ook de mate van bezetting vertelt hoeveel de batterij is opgeladen. Daarbij is een juiste verhouding tussen de mineralen calcium, natrium, kalium en magnesium ook van belang. In kleigrond is de CEC groot, omdat kleiplaatjes mineralen en vocht kunnen binden. Zand kan uit zichzelf geen mineralen binden en is afhankelijk van organische stof voor binding.
Organische stof
Organische stof speelt dus ook een centrale rol in een goed functionerende, levende bodem. Organische stof is onder andere het voedsel voor het bodemleven en zoals al genoemd verhoogt het de CEC. Organische stof heeft invloed op het waterbergend vermogen en de structuur van de grond. Drie zaken zijn belangrijk: de hoeveelheid, de kwaliteit en de afbreeksnelheid van de organische stof. Voor het maken van een organische-stofbalans van een perceel is belangrijk om te weten of het organische-stofgehalte toeneemt of afneemt. De afname van organische stof door bodemleven en de gewasoogst kan worden gecompenseerd door onder meer de toevoer van organische mest, achtergebleven oogstresten (stro), groenbemesters of compost.
C/N-ratio
Het verhogen van het organische-stofgehalte gaat langzaam en je kunt niet zonder meer een grote hoeveelheid organische stof opbrengen. Dit komt omdat het bodemleven deze organische stof moet verwerken. Daarbij is stikstof nodig. Verschillende soorten organische stof hebben verschillende C/N-ratio’s. Stro heeft bijvoorbeeld een verhouding van 80:1. Dit betekent dat bij de afbraak van stro weinig stikstof vrijkomt en de bodemorganismen andere bronnen van stikstof zullen gebruiken. Als de C/N-ratio in de bodem te hoog is, heeft dit dus gevolgen voor de beschikbaarheid van de benodigde stikstof voor gewasgroei. Houd hier dus rekening mee in de keuze voor een organische meststof of compost.
Organische stof is voedsel voor het bodemleven
Leren over de bodem
Het mag duidelijk zijn dat dit artikel geen antwoord is op de complexe samenhang tussen deze bodemaspecten. Het is zeker de moeite waard om je er verder in te verdiepen. Om je een handje te helpen, is bijvoorbeeld de E-learning Bodem, bemesting en teelt een goede ingang of de training Basis bodemkunde die elk jaar wordt georganiseerd.
