In zijn appartement heeft Van Uhm nog maar een halve werkkamer over. De andere helft gebruikt zijn kleindochter voor haar speelgoed en als logeerkamer. Stoppen bij Defensie betekende voor hem een verschuiving van prioriteiten. “Mensen verwachten soms dat ik de hele dag in een uniform rondloop”, zegt hij met een lach. Daar klopt dus niets van. Hij heeft zelfs geen grote kast met boeken, ook al blijkt al snel dat hij veel leest en opsteekt uit die boeken.
Thuis is de vrouw de baas en is hij chef stofzuiger. “Dat is in het verleden zo gegroeid, doordat ik lange periodes van huis was”, vertelt hij. “Zij moest thuis alles alleen doen en zelf regelen. Daar heb je een sterke vrouw voor nodig”, stelt hij vast. Sinds 28 juni 2012 is Van Uhm officieel generaal buiten dienst.
Lessen van thuis
Hij leerde veel bij Defensie, maar verantwoordelijkheid nemen leerde hij thuis. “Mijn ouders hadden een bakkerij, waarin we mee moesten helpen zodra we groot genoeg waren”, vertelt hij. Zijn eerste klus bestond uit blikken invetten met een kwast. “Dat was geen leuk werk, maar je wist: dit is belangrijk werk. Anders ontstond er een groot probleem.”
Het was een waardevolle les, net zoals hij van zijn vader leerde respect te hebben voor iedereen buiten de winkel. “Het waren immers allemaal potentiële klanten”, zegt Van Uhm. Toch raakte hij die les kwijt op de Defensie-academie. “Je moest daar een grote mond hebben en verbaal sterk zijn om je staande te houden. Ik bleek een natuurtalent.”
“Na de academie kreeg ik de leiding over veertig man. Een sergeant majoor keek regelmatig mee naar wat ik deed. Qua rang stond hij onder mij, maar hij had veel meer ervaring. Als hij dan wat wilde zeggen, begon hij steevast met de opmerking: ‘Luitenant, heeft u een momentje voor de sergeant-majoor?’ Ik vond hem een arrogante vlerk”, zegt de generaal buiten dienst. Dat veranderde toen de sergeant-majoor zag dat Van Uhm verbaal een soldaat afbrandde. “Het enige wat hij daar later over tegen mij zei: ‘Denkt u echt dat die soldaat nog wat voor u doet als u er niet bij bent?’”
Van Uhm realiseerde zich dat niet de sergeant majoor, maar hij de arrogante vlerk was. In de jaren die volgden, werkte hij er hard aan om de les uit zijn jeugd weer op te pakken: iedereen met respect behandelen.
Vertrouwen verdienen?
Door de jaren heen leerde Van Uhm steeds beter hoe je een team vormt. “Dat doe je door samenwerken en keuzes maken, maar om dat te kunnen doen, heb je vertrouwen nodig”, zegt hij. En wat is dan vertrouwen? “Een goede vraag. Weet je, een tijdje geleden stond ik voor een zaal met naar ik schat zo’n tweeduizend vertrouwenspersonen. Ik vroeg ze: wat is vertrouwen? Het bleef stil”, zegt Van Uhm. Waarmee hij geen oordeel geeft over vertrouwenspersonen. Hij wil er alleen mee aangeven hoe lastig je vertrouwen in woorden kunt vatten. “Maar zonder vertrouwen heb je geen team!”
Verantwoordelijkheid nemen, keuzes maken en vertrouwen zijn volgens Van Uhm allemaal met elkaar verbonden. “Wat doe je zelf als je de keus krijgt? En weet je dat je door geen keuze te maken ook een keuze maakt? Je bent dan nog steeds verantwoordelijk voor wat er gebeurt. De momenten dat je een keuze maakt, zijn de momenten van de waarheid”, zegt Van Uhm. Hij koos er bijvoorbeeld voor zijn team niet in de steek te laten toen ze bij Defensie mensen moesten ontslaan als gevolg van bezuinigingen. “Ik vond het vreselijk, maar een leider dient zijn team. Ook in slechte tijden.”
Zand aanvoeren… in Irak
Van Uhm inspireert graag degenen die naar hem luisteren en kan daarbij putten uit de grote hoeveelheid ervaring die hij in het veld opdeed. Hij noemt een voorbeeld. “We zaten in Irak en vroegen om drie pallets met zand… Zand laten aanvoeren? Naar Irak, wat een grote zandbak is? Dat moet een grapje zijn?”, zegt hij. Dat was het niet. Toch nam niemand de moeite om vragen te stellen. “Als er verbinding is, heb je vertrouwen. Op zo’n moment stelt iemand vragen over bijvoorbeeld zand! Die persoon of meerderen stellen dan de vraag: ‘Waarvoor heb je dat nodig?’”, legt Van Uhm uit. Wat de clou is van dit voorbeeld? Dat hoor je op zaterdag 11 januari.
“Vertrouwen komt te voet en gaat te paard”, gooit Van Uhm nog maar eens een mooi gezegde in het gesprek. “Het heeft alles te maken met respectvol zijn. Zo kwam ik aan de Wet Van Uhm. Die gaat zo: Z # B # G. Het leuke is dat ik na verloop van tijd veel van mijn uitspraken zoals deze terug ben gaan horen in de praktijk. De wet komt hierop neer: zien en horen is niet hetzelfde als begrijpen”, legt hij uit. En wat dat dan weer inhoudt, hoor je op 11 januari.
Situatie keren
Iets anders waar Van Uhm een visie op heeft, is verandering. Denk bijvoorbeeld aan de vraag naar materieel met minder uitstoot. “Wat ik zeker weet”, begint de generaal buiten dienst, “is dat de wereld steeds sneller verandert. Het enige wat ik cumelaondernemers en anderen kan geven, is de zekerheid dat de onzekerheid steeds harder gaat toenemen, dus leer er maar mee omgaan”, zegt hij. Een doordenker.
“Misschien heb je het idee dat je als ondernemer aan het overleven bent?“, vervolgt Van Uhm. “Nou, daar schreef Thomas L. Friedman een boek over: ‘The world is flat’. Dat boek moet je niet lezen, want het is deels achterhaald. Toch zegt hij twee belangrijke dingen. Ten eerste: in een snel veranderende wereld komt alles uit. Mijn vrije vertaling daarvan: wil je dingen wegstoppen, dan ben je bezig jezelf te foppen. De tweede is: in een veranderende wereld overleven maar een paar categorieën mensen: de speciale mensen, de zeer gespecialiseerde en degenen die zich kunnen aanpassen.”
Bij Defensie durfden ze zich als ze bij elkaar waren professioneels te noemen, omdat “we elke dag bezig waren onszelf en ons team beter te maken”, vertelt Van Uhm. Op de dag dat je daarmee stopt, ben je volgens hem niet meer relevant. “Dus degene die de beweging tegen denkt te houden, heeft pech, dat lukt niet. Don’t fight the scenario, want dan ga je veel energie verliezen. Als het moet, moet het en soms kun je de situatie kantelen, zodat het je uiteindelijk voordeel gaat opleveren.”
Bij Defensie moesten ze bijvoorbeeld alles gaan melden bij het Openbaar Ministerie. Wat begon als een last eindigde als een bewijs van professionaliteit. Dat kan ook in de cumelasector gebeuren en ook dan hangt het succes af van het team. Het lukt alleen als je het allemaal samen doet.
