Tekst & video's: Marjolein van Woerkom
Zeven cumelaondernemers lieten in 2019 hun licht schijnen op hun interpretatie van rust in onze serie Rustpunt. Hoe bewaar je de rust in je werk? Hoe vind je balans tussen werk en privé? Opvallend is dat iedereen zegt rust te nemen, maar het eigenlijk niet doet.
De één werd geïnterviewd toen hij bezig was een sleufsilo uit te graven. De ander hing aan een klimlijn in een boom, weer een ander was zijn schapen aan het voeren. Het interview kon wel even tussendoor.
Toch kostte het deelnemen aan de serie tijd. Het was namelijk niet alleen het interview, maar er moest ook worden gefilmd. Bepaalde zinnen moesten opnieuw uitgesproken, bepaalde handelingen opnieuw gedaan. Het gebeurde eigenlijk zonder morren. Typisch een loonwerkersmentaliteit wellicht: gewoon doorgaan en met hard werken de problemen oplossen.
Werkoverall
Velen kregen hard werken van huis uit mee en vertellen letterlijk dat het in de genen zit. Op de fiets vanuit school werd de blouse al losgeknoopt en de strik uit de schoenveters getrokken om, eenmaal thuis, zo snel mogelijk de werkoverall te kunnen aantrekken. Anderen gingen nooit op vakantie.
Vooral de jongere generatie cumelaondernemers laat echter weten dat niet meer te willen. Zij zien het belang van rust, van vrije tijd, van vakantie nemen, zeggen ze. In de praktijk blijft het bij een weekendje of misschien een weekje weg per jaar. Dat vinden ze genoeg.
Maar dat is toch veel te weinig, willen we onszelf niet over de kop werken? Alle deskundigen geven het aan. We hebben geregeld rust nodig om, in het meest extreme geval, een burn-out te voorkomen. Natuurlijk, op vakantie gaan kan voor veel stress zorgen: alles moet op tijd af en na die week vakantie heeft het werk zich zo opgehoopt dat je daarvan weer in de stress schiet. Dat is waar het aan ontbreekt: ze wijzen geen andere verantwoordelijke aan. Alleen dat geeft de echte rust om afstand te kunnen nemen van het werk.
Stress verminderen
Toch blijkt rust nemen in de praktijk lastig. De geïnterviewden zijn zich bewust van het concept rust. Ze hebben zich niet voor niets aangemeld voor de serie, maar toch neemt de waan van de dag algauw de overhand. Ze weten het en danken het aan hun mentaliteit, de positieve instelling die ze op de been houdt. Voor het overige rekenen ze op een goede planning en flexibiliteit om door de dag te komen. Maar altijd bezig met werk. Regent het in het ene gedeelte van het werkgebied, dan rijden ze naar het andere gedeelte, waar het droog is, om verder te werken. Een ander plant elke week een dag vrij in, maar in de praktijk wordt die dag vooral besteed aan werk dat uitloopt. Feitelijk wordt deze dus al ingepland. En ‘geen tijd’ hebben? Dat vinden ze een modekreet. Waarom geen tijd voor werk? Het is een kwestie van prioriteiten stellen. We beginnen gewoon eerder. Nog een manier om een te ruime planning op te vangen.
Uiteindelijk zijn het allemaal manieren om stress te verleggen, om de stress binnen het werk te verminderen. Want stress hebben we al zoveel: kijk naar de wet- en regelgeving, naar klanten die niet op tijd betalen, naar het papierwerk omtrent het aanbestedingsbeleid.
De eerste stappen
Nemen ze dan echt geen maatregelen. Jawel, sommigen doen echt hun best. Bijvoorbeeld door het afstoten van werkzaamheden die hen onrust bezorgen. Een ander besloot te stoppen met rietmaaien, omdat de periode waarin dit werk moest worden gedaan steeds korter werd. De derde besloot zijn bedrijf op te splitsen, zodat de verantwoordelijkheid werd gedeeld. Weer een ander stelt zijn grenzen en zegt ‘nee’ tegen nieuwe klanten als het werk hem te veel wordt.
Sommigen ruimen tijd in voor ontspanning. Werken op zaterdag maar tot vier uur ’s middags of beginnen in alle vroegte om op tijd klaar te zijn, zodat ze ’s avonds kunnen gaan touwtrekken of fietsen. Maar is dat rust? Die invulling van vrije tijd is toch geënt op ‘doen’.
Het zijn allemaal wel eerste stappen om de rust terug te vinden. Het vergt durf om die keuzes te maken, maar krijgen ze daardoor ook daadwerkelijk meer rust terug? Daar lijkt het niet op, want nog steeds maken ze elke week gigantisch veel uren. Het afstoten van de ene tak leidt tot meer werk in de andere tak. Misschien ervaren ze minder stress en werken ze met meer plezier. Dat is dan een eerste winstpunt.
Gunnen
Wie echter echt rust wil nemen, zal zichzelf echt rust moeten gunnen. De geïnterviewde cumelaondernemers weten dat, maar maken te weinig ruimte in de agenda. Want wie heeft er nog tijd om te mijmeren? Om echt even afstand van het werk te kunnen nemen? En moet op zondag nadenken wat hij of zij nu eens zal gaan doen? Wie echt wil ontspannen, moet het werk opzij zetten en tijd nemen voor zichzelf en niet alleen de stress verminderen tijdens het werk. Alleen dan komt de echte ontspanning en heb je werkelijk tijd voor jezelf en familie.
Wie echt rust wil vinden, zal de loonwerkersmentaliteit die diep in de genen zit moeten onderdrukken, en meer tijd voor zichzelf moeten nemen. En echt vrije tijd plannen voor zichzelf of voor een gesprek. Er is voor velen echter nog een lange weg te gaan, want zodra het interview was afgelopen, moesten ze meteen weer aan het werk. De werkplaats in, de kraan op, de trekker in, want het werk liep achter.
