Grip op emissies

Mobiele werktuigen in de bouw en de landbouw stoten samen naar schatting ruim twee megaton CO2 per jaar uit. Dat is acht procent van de totale CO2-uitstoot van het verkeer in Nederland. Daarnaast zijn mobiele werktuigen goed voor negen procent van de stikstofuitstoot (NOx) en ruim negen procent van de fijnstofuitstoot van het Nederlandse verkeer. Die hoeveelheid moet vanwege klimaatdoelen omlaag en dat is de reden waarom aannemers, overheden en andere stakeholders de afgelopen vier jaar hebben samengewerkt in de Green Deal Het Nieuwe Draaien.

Aanvankelijk was het de bedoeling om concrete cijfers te hangen aan de reductie die alle maatregelen hebben opgeleverd, maar dat streven is algauw losgelaten, vertelt programmamanager Albert Lusseveld van de BMWT. “Dat bleek simpelweg niet haalbaar. Je bent appels met peren aan het vergelijken, want verschillende typen machines draaien onder verschillende omstandigheden. Wil je dat doen, dan moet je eerst een goede referentie hebben. Daarom hebben we ingezet op versnelling van de emissiereductie door het ontwikkelen van concrete handvatten voor zowel opdrachtgevers als aannemers.”

Een voorbeeld daarvan is de training Het Nieuwe Draaien, waarbij chauffeurs tips krijgen voor een optimale wisselwerking tussen mens en machine, waardoor het brandstofverbruik en de uitstoot tot een minimum worden beperkt. Op sommige machinistenopleidingen is deze training al standaard en ook de belangstelling voor losse cursussen groeit, laat Lusseveld weten. “Onder de vlag van de Green Deal Het Nieuwe Draaien zijn inmiddels 1400 deelnemers gecertificeerd. Ook zijn de principes van Het Nieuwe Draaien breed in het onderwijs en in losse trainingen opgenomen.”

Ook Cumela draagt Het Nieuwe Draaien uit onder haar leden, met name via het sectorinitiatief Sturen op CO2 en andere brancheprojecten, zoals BOGO Efficiënt brandstofgebruik. Beleidsmedewerker Nico Willemsen: “Dit is het laaghangende fruit, want het is niet alleen milieutechnisch aantrekkelijk, maar bespaart ook aanzienlijk in de kosten. We weten van deelnemers aan de cursussen dat ze gemiddeld genomen algauw tien procent brandstof besparen. Dat is pure winst. Een belangrijk inzicht is ook dat je met zo min mogelijk stationair draaien niet alleen veel CO2-winst boekt, maar ook veel onnodige stikstofuitstoot voorkomt. Een onvolledige verbranding is namelijk funest.”

Naast het rijgedrag en de werkstijl heeft de techniek een belangrijke rol gespeeld in de Green Deal. Inzet van energiezuinig en schoon grondverzetmaterieel, verduurzaming van het machinepark en de toepassing van duurzame brandstoffen zijn allemaal elementen die een rol spelen bij het verlagen van de emissie. Naar schatting bestaat het Nederlandse materieelpark voor vijftig tot zestig procent uit machines met de emissienorm Stage IIIb en ouder. Overheid en machinebouwers willen graag nog sneller naar schonere machines, maar die ambitie moet wel realistisch blijven, vindt Cumela. Volgens Lusseveld is daar begrip voor. “Je kunt zeggen dat zestig procent van het machinepark vervuilend is, maar daar zit natuurlijk veel materieel bij dat nog niet is afgeschreven. Dat is een spanningsveld.”

Gemiddeld genomen wordt een machine in zeven tot negen jaar afgeschreven, blijkt uit cijfers van onder andere Cumela. Stukje bij beetje wordt de vloot vanzelf schoner, aangezien de nieuwe motoremissienormen bij de fabrikanten worden doorgevoerd. Is er toch een versnelling nodig, dan zijn er nog mogelijkheden via retrofit of het gebruik van biodiesel. Ook die opties zijn in het project doorgerekend (zie kader).

Gemeenten die extra hoge milieueisen stellen aan het werk in hun binnenstad kunnen spelen met de mogelijkheden die er zijn voor een verminderde uitstoot. De verschillende opties hebben een plekje gekregen in de criteria waar gemeenten en andere opdrachtgevers zich op baseren bij het maatschappelijk verantwoord inkopen (MVI) van hun diensten. “Standaardisatie en harmonisatie van de milieueisen is belangrijk, want dan weet je dat iedereen over hetzelfde praat”, zegt Lusseveld. “De eisen aan het werkmaterieel in tenders moeten haalbaar en betaalbaar zijn. Kleine machines zijn er steeds meer in elektrische vorm, het grotere bouwmaterieel nog niet. Alleen als daar oplossingen voor komen, halen we het uiteindelijke doel: een uitstootvrije sector in 2030.”