Ervaringen opdoen met nieuwe teelten op zand

Zijn er gewassen te vinden die we nu nog niet gebruiken die: bij kunnen dragen aan de vruchtwisseling op zandgronden, meer stikstof kunnen binden en ook nog een lekkere bek voer opleveren voor de koeien? In de meerjarenproef ruwvoeder en vruchtwisseling in Vredepeel zoeken onderzoekers het antwoord.

18 juni 2021 3 min leestijd

Proeven in beeld

De basis van de vruchtwisseling vormt maïs. Hier zien we een veldje met maïs standaard. In de proef ligt ook een veldje maïs waar vooraf een dicht vanggewas gezaaid is. Op het eerste gezicht levert dat geen grote verschillen op ten opzichte van de andere veldjes maïs. Waar nu geen maïs staat volgt na de huidige teelt weer maïs.

In een andere proef wordt gekeken naar kruidenrijk grasland. In deze proef is alleen grasklaver meegenomen. Dit is de tweede snede. Het veld luzerne/gras werd deze week voor het eerst gemaaid. Ten opzichte van de grasklaver had die meer tijd nodig voor er voldoende massa was aangegroeid. De onderzoekers merken op dat luzerne een meerjarig gewas is en dat dit pas het eerste jaar is. Interessant is het om te zien wat er volgend seizoen gaat gebeuren.

Ter vergelijking zien we hier een veld met alleen wintertarwe. Jos Verstraten, ZLTO, merkt op dat als hij kijkt naar het gewas deze toch iets minder goed oogt in vergelijking met de tarwe/veldboon combinatie. Wat een indicatie zou kunnen zijn dat de gewassen een positief effect op elkaar hebben.

Verstraten bekijkt de tarwe nog een keer van dichtbij om het verschil tussen de combinatieteelt en monocultuur te onderzoeken. Het is, zover de onderzoekers weten, de eerste keer dat de mengteelt van veldbonen op Nederlandse zandgronden op deze wijze wordt onderzocht. Naast de luzerne/grascombinatie is dit dan ook het object waar de meeste vraagtekens bij staan ten aanzien van effecten op stikstof vastlegging, uitspoeling en voeropbrengsten.

De veldbonen en tarwe van dichtbij. In de ene proef ligt het gewas er als standaard vanggewas in (deze foto) en in de tweede ten gunste van de hoofdteelt. Doordat het gewas al snel dichtstaat was het niet nodig om onkruiden te bestrijden. Daarentegen zijn de veldbonen wel tegen chocoladevlekkenziekte behandeld. Bij het bepalen van de verhouding tussen het ene gewas en het andere is rekening gehouden met de definitie voor een hoofdgewas en vanggewas. Er is voor gekozen het zaad op een diepte van 7 cm in te zaaien. Waarmee de onderzoekers tussen de ideale diepte voor beide gewassen in zijn gaan zitten. Het zaaien is gebeurd in één werkgang met een pneumatische graanzaaimachine met schijfkouters, waar we op Vredepeel ook granen, groenbemesters mee zaaien.

Een laatste gewas die we uitlichten is de voederbiet. Zoals te zien op de foto is er hier voor gekozen om het vanggewas op mechanische wijze onder te werken zonder chemie, waardoor er iets opslag staat. Voor de bieten heeft dat geen negatieve effecten. Het gewas zelf staat er goed op. Door deze mee te nemen in de proef komen er extra cijfers over de stikstofbinding van het gewas ten opzichte van dat van andere gewassen.

"We zoeken hier vooral naar handelingsperspectief", zegt Jos Verstraten, vakgroepbestuurder LTO melkvee en vertegenwoordiger van LTO in de klankbordgroep, over de proef. Het is het eerste jaar dat hier onderzocht wordt naar nieuwe kansrijke gewassen. Een bijzonder jaar om daarmee te starten, omdat het een laat seizoen is, maar aan de andere kant is dat ook de realiteit waar van vandaag de dag. Elk jaar kent tegenwoordig extremen. "nu hebben we in elk geval een goede opkomst."

Rommie van der Weide - Zlto - vredepeel 2021

Rommie van der Weide, senior projectleider Wageningen UR Open Teelten, leidt de proef waaraan Kimberly van der Vegt, regionaal onderzoeker akkerbouw WUR, ook meewerkt. "We zoeken los van de regelgeving naar andere mogelijkheden om eiwitrijk voer van eigen land te telen en de bodem vruchtbaarheid te verbeteren en daarvoor is het nodig om de kengetallen over onder meer stikstofbinding, stikstofbalansen en opbrengsten van diverse gewascombinaties te bepalen", zegt Van der Weide.

De proeven die er nu liggen vinden mede op verzoek van de sector plaats. Het zijn dan ook gewassen waarvan verwacht worden dat ze goede kansen bieden. "Bijvoorbeeld de veldbonen combinatie met wintertarwe kun je als GPS laten hakselen en dan is het een mooie aanvulling op het voer. Welke andere manieren er zijn om het gewas te gebruiken moeten we nog gaan ontdekken", zegt Verstraten.

Waardes bepalen
"De luzerne hebben we net (16 juni) gemaaid. De monsters daarvan zijn naar Eurofins gegaan om te laten bepalen wat de voederwaardes en stikstofinhoud zijn. Dat is eerder ook gebeurd met de grasklaver en het gras die we eind mei al konden maaien", licht Van der Vegt toe. "Richting het einde van november organiseren we waarschijnlijk als Wageningen UR een dag waarop we de resultaten van alle proeven gaan delen, waaronder ook deze", zegt Van der Weide.

Dit is allemaal nog een soort oriëntatiefase, maar daarom niet minder belangrijk. Zo ontstond er al discussie over de kaders van een hoofdgewas en een vanggewas. "Wanneer is er sprake van het een en wanneer van het ander? Gaat het dan om de hoeveelheid zaad of hoeveel planten er in een veld staan?" Het zijn zaken die om aandacht vragen.

Kennis inbrengen
"Als we dan kijken naar de rol van de loonwerker dan zien we dat die vooral heel belangrijk is voor de inbreng van kennis. Loonwerkers hebben veel meer ervaring met teelten dan veehouders en kunnen helpen de kennis te verspreiden. Tegelijk vragen we van ze al te kijken naar mengteelten en op zoek te gaan naar de meest optimale applicatie daarvoor. Uiteraard is het belangrijk eerst zekerheid te hebben over waar het naar toegaat, maar als je dan zaken ziet aankomen hebben we echt de loonwerker nodig om daarop voor te sorteren. Net zoals je misschien in de toekomst wel de vraag krijgt: Moet iedere veehouder in een bietenverkleiner investeren of is dat echt iets voor de loonwerker?", zegt Verstraten.

De druk neemt toe en vooral de laatste spreekwoordelijke laatste loodjes blijken als het gaat om de waterkwaliteit en Kaderrichtlijn Water (KRW) heel zwaar. "Het is heel mooi als je dan als sector samen stappen kunt zetten. We hebben echt de loonwerker nodig om veehouders te motiveren een goed vanggewas te gaan telen", zegt Verstraten. Het is tegen die achtergrond hoopgevend dat een combinatie van gewassen een stap in de goede richting kan zijn.