Beleid voor een lokale vervuiling, (incidentele) puntbronvervuiling, vormde de basis voor het tijdelijke handelingskader PFAS, wat uiteindelijk resulteerde in de PFAS-crisis. Het ministerie gaf hiermee invulling aan de zorgplicht, maar hield er geen rekening mee dat PFAS diffuus verspreid is, oftewel overal te vinden is, en mogelijkheden om de zorgplicht om een andere wijze te interpreteren zijn niet onderzocht. Dat valt op te maken uit de evaluatie. Daar bovenop sloeg het ministerie onder tijdsdruk de afstemming met bedrijven uit het grondverzet en de baggerwereld over en werd de onderzoekscapaciteit van laboratoria niet zeker gesteld.
Het leverde de sector een grote strop op een ook semi-overheden werden geconfronteerd met vertragingen in werkzaamheden en oplopende kosten. "De manier waarop het ministerie uiteindelijk besloot om de zorgplicht in te vullen was niet handig en de veroorzaker van veel problemen", zegt Gerben Zijlstra, beleidsmedewerker bodem bij Cumela. In een reactie erkent staatssecretaris Stientje van Veldhoven, dat er voor diffuus verspreide stoffen een andere methodiek moet komen en daar gaat ze mee aan de slag.
De problemen die in de tweede helft van 2019 voortkwamen uit het tijdelijk handelingskader van 8 juli 2019 kwamen voor I&W als een verrassing.
Opmerkelijk is het wel dat ze voet bij stuk blijft houden dat het Tijdelijk Handelingskader (THK) PFAS voldoende ruimte bood, maar dat deze verkeerd geïnterpreteerd is. "De ruimte die het THK bood, had na de publicatie in juli 2019 duidelijker met de sector en met medeoverheden op bestuurlijk niveau doorgesproken moeten worden. De gecreëerde ruimte werd immers in de praktijk niet zo begrepen of benut. Het beeld ontstond helaas dat de toepassing van grond en baggerspecie met meer dan 0,1 microgram PFAS per kilogram (de bepalingsgrens) niet was toegestaan, terwijl het juist mogelijk werd gemaakt om toe te passen tot de aanwezige achtergrondwaarde", aldus Van Veldhoven in reactie op de evaluatie.
Zijlstra is, ondanks de lauwe reactie vanuit Van Veldhoven, wel blij dat het rapport bevestigt wat de sector al sinds de zomer van 2019 weet. “Staatssecretaris van Veldhoven heeft gewoon slecht geluisterd naar de praktijk."
“De Staatssecretaris heeft over de slechte afstemming met het bedrijfsleven vorig jaar haar excuses aangeboden, maar tegelijkertijd bleef ze wel grotendeels vasthouden aan het oorspronkelijke Tijdelijk Handelingskader," geeft Zijlstra aan. De evaluatie laat nu zien wat er mis ging met het THK en meldt: "de gevolgen van de bij het opstellen van het tijdelijk handelingskader gemaakte keuzes voor de uitvoering zijn niet onderzocht. Dit werd niet nodig geacht gegeven de overtuiging dat met het tijdelijk handelingskader ruimte werd gegeven ten opzichte van de regels. De problemen die in de tweede helft van 2019 voortkwamen uit het tijdelijk handelingskader van 8 juli 2019 kwamen voor I&W als een verrassing. De gemeenten die al een bodemkwaliteitskaart met normen voor PFAS hadden ontwikkeld, ondervonden geen problemen door het tijdelijk handelingskader omdat hun eigen, ruimere beleid bleef gelden. Juist de achterblijvers, die pas gingen meten na verschijning van het tijdelijk handelingskader, ondervonden de meeste problemen."
Aanbevelingen
Uit het rapport zijn enkele aanbevelingen naar voren gekomen voor staatssecretaris Van Veldhoven. De opstellers van het rapport adviseren de staatssecretaris meer bestuurlijke ruimte te bieden voor een gedecentraliseerd bodembeleid en een meer allesomvattende aanpak te ontwerpen voor gevaarlijke stoffen. Daarnaast moet volgens de opstellers onderzoek of wet- en regelgeving worden aangepast voor diffuus verspreide stoffen en moet regelgeving beter worden afgestemd met het bedrijfsleven.
In een brief aan de Tweede Kamer laat Van Veldhoven weten deze adviezen over te nemen. Ondertussen werkt ze aan het definitieve handelingskader PFAS. In haar brief aan de Tweede Kamer geeft de staatssecretaris aan dat ze deze in het voorjaar van 2021 verwacht te presenteren.
“Achteraf had het zo niet moeten en hoeven gaan,” concludeert Zijlstra. “En het duurde wel heel lang totdat de staatssecretaris tot dezelfde conclusie kwam. Het is jammer dat het maanden heeft moeten duren voor we op een serieuze manier met het ministerie in gesprek kwamen.”
