Extra kosten materiaalprijzen doorberekenen?

In gesprek gaan met je opdrachtgever
De beste oplossing is natuurlijk om er samen met de opdrachtgever uit te komen. In een gesprek met de opdrachtgever kan open kaart worden gespeeld over de stijgende inkoopprijzen voor het benodigde bouwmateriaal. Als de opdrachtgever het verschil niet volledig wil vergoeden, kan worden voorgesteld om de prijsstijging bijvoorbeeld te delen als hier in de overeenkomst geen regeling voor is opgenomen.

Is een vaste aanneemsom afgesproken? Dan behoren prijsstijgingen in beginsel tot het risico van de aannemer. Pas wanneer het om extreme prijsstijgingen gaat, wordt het mogelijk om dit – onder voorwaarden – door te belasten aan een opdrachtgever. Dus als het al lukt om een prijsstijging door te berekenen aan de opdrachtgever, zal dat vrijwel nooit de gehele prijsstijging zijn. Er zal (per geval) een billijke afweging gemaakt moeten worden (zie hiervoor bijvoorbeeld het arrest van het Gerechtshof ’s-Gravenhage van d.d. 31 januari 2012 (ECLI:NL:GHSGR:2012:83).

Pas wanneer het om extreme prijsstijgingen gaat, wordt het mogelijk om dit – onder voorwaarden – door te belasten aan een opdrachtgever

En als de opdrachtgever je niet tegemoet wil komen?
De eerste vraag is wat er in de overeenkomst staat opgenomen. Als er expliciet een regeling staat opgenomen, waaruit blijkt dat in de voorfase is onderhandeld over stijging van materiaalkosten, dan kan worden teruggevallen op deze regeling. Ook wanneer je hebt afgesproken dat materiaal op basis van nacalculatie zal worden gefactureerd is er weinig aan de hand. Als er echter expliciet is overeengekomen dat prijsstijgingen nooit worden vergoed, is het een stuk lastiger.

Kostenverhogende omstandigheden
Zowel de wet als de UAV kennen mogelijkheden om een prijsstijging door te berekenen. De wet (artikel 7:753 BW) bepaalt dat een rechter op vordering van de aannemer de prijs kan aanpassen, ingeval van kostenverhogende omstandigheden, die na het sluiten van de (aannemings)overeenkomst ontstaan (of aan het licht treden) en waarmee aannemer bij het bepalen van de prijs/aanneemsom geen rekening hoefde te houden.

Van belang is dat de kostenverhogende omstandigheden niet te voorzien waren. Onderbouwd zou bijvoorbeeld kunnen worden dat 5 procent te voorzien was, maar 15 procent niet. Als sprake is van kostenverhogende omstandigheden die niet te voorzien waren dan kan de aannemer aanspraak maken op bijbetaling. In de huidige markt zou bepleit kunnen worden dat de stijging van de bouwprijzen en schaarste van bouwmaterialen te maken heeft met een inhaalslag na de coronacrisis. De coronacrisis was uiteraard onvoorzien.

De aannemer moet de opdrachtgever hier zo spoedig mogelijk schriftelijk van op de hoogte stellen van de prijsstijging. Voor de vraag of een waarschuwing voor een stijging van materiaalkosten op tijd is, is onder meer relevant welke hoeveelheid van het materiaal al verwerkt is. Bovendien moet de waarschuwing gericht worden aan de opdrachtgever. Indien de aannemer in plaats van de opdrachtgever de directievoerder waarschuwt komt de omstandigheid dat de directie vervolgens niet de waarschuwing heeft doorgegeven aan de opdrachtgever voor risico van de aannemer. Kortom: doe dit goed.
 

In de huidige markt zou bepleit kunnen worden dat de stijging van de bouwprijzen en schaarste van bouwmaterialen te maken heeft met een inhaalslag na de coronacrisis

Als er sprake is van een kostenverhogende omstandigheid dan heeft de aannemer alleen recht op betaling van de daadwerkelijke kostenverhoging. Over dat bedrag kan geen winst worden gerekend. Voor de opdrachtgever is het een optie om in dat geval na te gaan of vereenvoudiging of bijvoorbeeld standaardisering van het werk mogelijk is. Indien dat het geval is, betekent dat mogelijk geen recht bijbetaling bestaat maar de aanneemsom eerder hetzelfde zal blijven.

De UAV 2012 kent in paragraaf 47 een soortgelijke bepaling als in het Burgerlijk Wetboek is opgenomen. Deze bepaling wordt overigens vaak via het bestek of contract uitgesloten. Het belangrijkste verschil met het BW is dat de UAV een voorwaarde toevoegt; het moet gaan om een aanzienlijke prijsverhoging.

Daarvan is sprake wanneer het gaat om een aanzienlijke prijsstijging van de kosten voor het gehele werk. Over wat ‘aanzienlijk’ is wordt verschillend geoordeeld; in jurisprudentie wordt wel eens een maatstaf van 5 procent (over de gehele aanneemsom) gehanteerd, maar dit wordt niet altijd voldoende geacht. Het Gerechtshof ’s-Gravenhage zei dit erover: “Deze open norm dient aan de hand van alle omstandigheden van het geval, waaronder de mate waarin tegenover deze kostenstijging zich elders in het werk kostendalingen hebben voorgedaan, de uiteindelijke winstgevendheid van het gehele project en de mate van voorzienbaarheid van de kostenstijging […], te worden vastgesteld.”

Onvoorziene omstandigheden
In artikel 6:258 BW staat de regeling voor onvoorziene omstandigheden opgenomen. De rechter kan de gevolgen van een overeenkomst wijzigen of de overeenkomst zelfs beëindigen, wanneer een wederpartij niet kan en mag verwachten dat de overeenkomst ongewijzigd in stand zou kunnen blijven. Hiervan zal echter niet snel sprake zijn bij prijsstijgingen, omdat het artikel is geschreven voor situaties waarin een kostenstijging niet in de risicosfeer hoort te vallen van degene die ermee wordt geconfronteerd. In dit geval is het de aannemer die vooraf de kosten moet inschatten, en een onjuiste prijsopgave zal dan ook meestal voor rekening van de aannemer zelf komen.